Văn ký – 80 mùa xuân

MÙA THU NĂM NAY, 2008, NHẠC SỸ VĂN KÝ BƯỚC SANG TUỔI TÁM MƯƠI, TUỔI CỦA BẬC “LÃO LÀNG” HỘI NHẠC SĨ VIỆT NAM. ÔNG CŨNG NHƯ NHIỀU VĂN NGHỆ SĨ LÃO THÀNH CÁCH MẠNG CÓ VINH DỰ LỚN ĐƯỢC ĐỒNG HÀNH CÙNG QUÊ HƯƠNG ĐẤT NƯỚC TỪ NHỮNG NGÀY ĐẦU KHỞI NGHĨA GIÀNH CHÍNH QUYỀN, TRẢI QUA HAI CUỘC KHÁNG CHIẾN TRƯỜNG KỲ GIAN KHỔ ĐẾN NGÀY TOÀN THẮNG. MỘT HÀNH TRÌNH LAO ĐỘNG NGHỆ THUẬT BỀN BỈ VỚI NHỮNG BÀI CA “ĐI CÙNG NĂM THÁNG” ĐƯỢC NHIỀU NGƯỜI MẾN MỘ, TRỞ THÀNH TÀI SẢN CỦA NỀN ÂM NHẠC ĐƯƠNG ĐẠI VIỆT NAM.

Nhạc sĩ Văn Ký tên đầy đủ là Vũ Văn Ký, sinh ngày 1 tháng 8 năm 1928 tại làng Hào Kiệt, xã Liên Minh, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, cùng quê với nhạc sĩ Văn Cao và ba nhà văn học họ Vũ (Vũ Cao, Vũ Ngọc Bình, Vũ Tú Nam). Xuất thân trong một gia đình nền nếp, thân phụ là nhà Nho dạy chữ Hán ở làng, từ thuở nhỏ Văn Ký đã được sống trong môi trường văn hóa vùng quê hiếu học, có truyền thống âm nhạc, thi ca.

Năm 16 tuổi, Văn Ký tham gia hoạt động cách mạng trong Mặt trận Việt Minh. Ông được giao nhiệm vụ tuyên truyền, vận động quần chúng đến với cách mạng. Văn Ký bị mật thám Pháp theo dõi và bắt giam ở Thanh Hóa. Sau ngày Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), tù nhân được phóng thích, Văn Ký trở lại hoạt động công tác, ông nhận nhiệm vụ làm Huyện đội trưởng dân quân huyện Nông Cống. Trong không khí sục sôi những ngày chính quyền cách mạng được thành lập, Văn Ký hăng hái hoàn thành công tác được giao. Thời kỳ này với vốn âm nhạc tự học, ông đã có những sáng tác đầu tay được công chúng chú ý: Trăng xưa (1946)..

Năm 1948, Văn Ký gia nhập quân đội. Ông cùng các đồng đội yêu nghệ thuật trong đơn vị tổ chức những buổi sinh hoạt văn nghệ động viên tinh thần bộ đội . Một cán bộ Đảng - đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa lúc bấy giờ khi dự những buổi sinh hoạt văn nghệ dã chiến ấy đã phát hiện ra khả năng âm nhạc của Văn Ký. Chính ông đã tạo điều kiện, động viên Văn Ký vững bước trên con đường hoạt động âm nhạc. Rồi Văn Ký được điều động về công tác tại Quân khu IV, dự những lớp “tập huấn” âm nhạc do Ty Văn hóa Tuyên tuyền tổ chức. Văn Ký trở thành cán bộ lãnh đạo Đoàn văn công Quân khu IV, một đoàn ca nhạc chuyên nghiệp lúc bấy giờ. Tại đây, Văn Ký có điều kiện phát triển tài năng âm nhạc. Ông sáng tác ca khúc Bình Trị Thiên quật khởi, Tình hậu phương, Chiến thắng Hòa Bình; nhạc cảnh Dân công lên đường, Lúa thoái tô.. phục vụ kháng chiến. Ông có dịp cộng tác với các nhạc sĩ tên tuổi như Nguyễn Văn Thương, Lê Yên, Tạ Phước... Cũng tại đây “Một Văn Ký đã xuất hiện, được định hình trong trí nhớ của quần chúng, quân dân Khu IV cũ, với tư cách là một chiến sĩ, một nhạc sĩ của các ca khúc cách mạng” (Nguyễn Đức Linh - Đại học Lý luận Âm nhạc - Nhạc viện Hà Nội, tháng 6/2003).

Năm 1954, ông phụ trách Đội tuyển văn công Quân khu IV ra ngoài Bắc dự Đại hội Văn nghệ toàn quốc. Văn Ký được điều động ở lại nhận công tác tại Ban ca nhạc Hội Văn Nghệ Việt Nam. Đây là “bước ngoặt” trong sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật của nhạc sĩ Văn Ký. Môi trường công tác rộng mở, cảm hứng tươi mới chắp cánh cho những tác phẩm âm nhạc của ông đến với người yêu ca nhạc mọi miền đất nước. Văn Ký dự nhiều lớp học do các chuyên gia nước ngoài hướng dẫn. Ông đi thực tập ở Liên Xô (cũ), tốt nghiệp tại Nhạc viện AlmaAta năm 1970, đạt kết quả xuất sắc với “Tổ khúc vũ kịch giao hưởng KơNhí” - Tác phẩm khí nhạc 7 chương ca ngợi tinh thần bất khuất của nhân dân các dân tộc Tây Nguyên anh hùng, qua hình tượng Kơ Nhí, người nữ du kích Tây Nguyên. Nhạc sĩ Văn Ký là một trong những người có công chuẩn bị cho sự
ra đời của Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Năm 1957, khi Hội được thành lập, ông về làm việc tại cơ quan Hội với cương vị Ủy viên Thường vụ khóa I, II. Sau hơn 30 năm công tác, ông đã nghỉ hưu. Tuy nhiên, công việc lao động nghệ thuật của người nhạc sĩ có nhiều thành tựu vẫn chưa dừng bước.

Nhìn lại hơn nửa thế kỷ lao động sáng tạo, nhạc sĩ Văn Ký đã có một danh mục tác phẩm khá dài gồm các tác phẩm khí nhạc, nhạc phim, nhạc cảnh cùng nhiều ca khúc thể hiện ở các đề tài “ca ngợi tình yêu quê hương đất nước, ca ngợi những tấm gương lao động và chiến đấu, ca ngợi tình yêu đôi lứa”. Về khí nhạc, sự thành công của tác phẩm “Tổ khúc vũ kịch giao hưởng Kơ Nhí” khẳng định tài năng của nhạc sĩ ở thể loại âm nhạc bác học này. Huy động triệt để, sử dụng sáng tạo âm sắc, âm điệu, tiết tấu các làn điệu dân ca, dân vũ các dân tộc Tây Nguyên, bản liên khúc giao hưởng của Văn Ký được biểu diễn thành công ở Liên Xô, CHDC Đức (cũ) nhiều lần. Đặc biệt, năm 1984 trong Liên hoan âm nhạc thế giới tổ chức tại Mátxcơva với chủ đề “Vì hòa bình và nhân đạo giữa các dân tộc”, “Tổ khúc vũ kịch giao hưởng Kơ Nhí” là tác phẩm Việt Nam tiêu biểu được chọn biểu diễn.

Năm 1989, Hội Nhạc sĩ Liên Xô xuất bản tác phẩm này. Ở Việt Nam sau nhiều lần biểu diễn thành công, “Tổ khúc vũ kịch giao hưởng Kơ Nhí” được chọn phục vụ Đại hội Đảng lần thứ VI. Với sự chỉ huy của nhạc sĩ Đỗ Dũng cùng dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam trình diễn, Kơ Nhí “đã gây ấn tượng sâu sắc với các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước bởi nội dung cũng như giá trị nghệ thuật của tác phẩm”. Nhạc sĩ Văn Ký còn có tác phẩm khí nhạc viết cho piano: Tổ khúc Thiếu nhi; viết cho cello và piano: biến tấu trên chủ đề “Xe chỉ luồn kim…” được biểu diễn nhiều lần. Ca khúc chiếm số lượng lớn trong các tác phẩm âm nhạc của nhạc sĩ Văn Ký. Ca khúc của ông giàu chất thơ, giai điệu đẹp, mang đến cho người nghe những rung cảm mạnh mẽ đầy chất trữ tình trong sáng, tha thiết, lắng sâu Nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát lúc sinh thời từng nhận xét: “Văn Ký có một sở trường về giai điệu, giai điệu đẹp, có cá tính độc đáo, giai điệu trữ tình, hùng tráng - trữ tình”. Đó là Bài ca hy vọng, Tây Nguyên bất khuất, Tiến lên thanh niên thế hệ Hồ Chí Minh, Cô giáo Tày cầm đàn lên đỉnh núi, Hà Nội mùa xuân, Trời Hà Nội xanh, Nha Trang mùa thu lại về.. những ca khúc khẳng định vị trí của nhạc sĩ trong giới sáng tác. Với Tây Nguyên bất khuất (ca khúc đoạt giải Nhất năm 1950-1960) và Cô giáo Tày cầm đàn lên đỉnh núi.. ta lại thấy ở Văn Ký một năng lực nghiên
cứu, học tập thấu đáo, vận dụng sáng tạo chất liệu dân ca các vùng, miền đất nước thật tài tình.

Cùng với giai điệu, ca từ trong ca khúc Văn Ký cũng là một “thế mạnh” của ông: ngôn từ trong sáng, giàu hình ảnh, tính nhân văn sâu sắc. Với thành tích công tác từ những ngày đầu cách mạng, nhạc sĩ Văn Ký đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba, Giải thưởng Nhà nước về Âm nhạc năm 2001. Năm 2008, ông được nhận Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng. Cùng với các nhạc sĩ Văn Cao, Bùi Công Kỳ, Trần Quý, Văn An, Phong Kỳ, Trần Khánh.. những tài năng âm nhạc vùng quê non Côi, sông Vị, lên đường từ những ngày đầu cách mạng, nhạc sĩ Văn Ký đã có những cống hiến xuất sắc cho nền âm nhạc cách mạng Việt Nam, xứng đáng với niềm tin yêu trân trọng của bao người tri âm trên những nẻo đường quê hương đất nước.

Nguồn : Tạp chí Âm nhạc Việt Nam